Separacja małżeńska jest rozwiązaniem prawnym, które umożliwia małżonkom zakończenie wspólnego życia bez konieczności rozwiązania małżeństwa. Stanowi formę „oddechu” dla par borykających się z trudnościami, które nie chcą jeszcze podejmować ostatecznej decyzji o rozwodzie. Separacja pozwala na czasowe oddzielenie małżonków, uregulowanie kwestii majątkowych oraz ustalenie zasad opieki nad dziećmi, przy jednoczesnym zachowaniu małżeństwa w mocy.
Warto zaznaczyć, że separacja nie jest wyłącznie rozwiązaniem dla par w kryzysie, ale może być stosowana również przez małżonków pragnących żyć osobno, by ocenić swoją sytuację lub zyskać przestrzeń do przemyśleń. W odróżnieniu od rozwodu separacja nie kończy małżeństwa, a małżonkowie pozostają związani prawnie – co uniemożliwia im zawarcie nowych związków małżeńskich.
Rodzaje separacji
Istnieją dwa główne rodzaje separacji: separacja faktyczna i separacja prawna. Każdy z tych typów ma swoje specyficzne cechy, które mają wpływ na życie małżonków i przebieg całego procesu.
Separacja faktyczna
Separacja faktyczna to sytuacja, w której małżonkowie decydują się żyć osobno, jednak nie podejmują żadnych formalnych kroków prawnych. W praktyce oznacza to, że małżonkowie prowadzą odrębne życie, nie mieszkają razem i nie zgłaszają tego faktu do sądu. Separacja faktyczna nie wywołuje skutków prawnych takich jak rozdzielność majątkowa, czy ustalenie zasad opieki nad dziećmi.
Separacja prawna
Separacja prawna jest rozwiązaniem wymagającym orzeczenia sądowego. Małżonkowie składają wniosek/pozew o separację, a sąd po rozpatrzeniu sprawy orzeka separację prawną, która pociąga za sobą określone skutki prawne.
Separacja prawna umożliwia małżonkom życie osobno, przy jednoczesnym zachowaniu statusu małżeństwa. Pozwala to na przerwanie wspólnego życia bez konieczności rozwiązania małżeństwa poprzez rozwód.
W jakich sytuacjach orzeczenie separacji jest niemożliwe?
W przypadku rozwodu sąd zdecyduje o jego orzeczeniu jedynie wtedy, gdy małżonkowie doświadczyli całkowitego i trwałego rozkładu pożycia, który obejmuje więzi duchowe, fizyczne i gospodarcze.
W przypadku separacji wystarczy, że rozkład pożycia będzie całkowity, ale nie musi być trwały. Niemniej jednak, separacja nie zostanie orzeczona, jeśli:
- w wyniku separacji dobro małoletnich dzieci małżonków mogłoby zostać naruszone,
- orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, na przykład w sytuacji, gdy jeden z małżonków poważnie się rozchoruje.
W przypadku, gdy małżonkowie nie posiadają małoletnich dzieci, mogą wspólnie złożyć zgodny wniosek o separację. Należy jednak podkreślić, że separację może również zainicjować jeden z małżonków poprzez złożenie pozwu o separację. Brak zgody drugiego małżonka nie uniemożliwia orzeczenia separacji, gdyż to sąd podejmuje ostateczną decyzję w przedmiotowej sprawie.
Jakie są skutki prawne orzeczenia separacji?
Małżonkowie pozostają formalnie w związku małżeńskim, jednak orzeczenie separacji prowadzi do wielu zmian, które mają na celu uporządkowanie życia po całkowitym rozkładzie pożycia.
W orzeczeniu o separacji sąd rozstrzyga kwestie dotyczące winy za rozkład pożycia, o ile małżonkowie nie wniosą zgodnego wniosku o zaniechanie orzekania winy. Jeżeli małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, sąd reguluje wykonywanie władzy rodzicielskiej i kontakty z dzieckiem uwzględniając ewentualne porozumienia rodzicielskie. Dodatkowo sąd orzeka w sprawie alimentów na dzieci oraz ustala zasady korzystania ze wspólnego mieszkania małżonków, z możliwością eksmisji lub podziału mieszkania, jeśli jest to uzasadnione.
Separacja powoduje powstanie obowiązku alimentacyjnego na rzecz małżonka podobnego jak przy rozwodzie, jednak zakres ten jest szerszy. Obowiązek dostarczania środków utrzymania nie wygasa po upływie 5 lat jak ma to miejsce przy rozwodzie. W przypadku małżonka uznanego za winnego rozkładu pożycia sąd może orzec alimenty na rzecz niewinnego małżonka, jeśli separacja istotnie pogarsza jego sytuację materialną. Ponadto separacja wprowadza przymusowy ustrój rozdzielności majątkowej, który utrzymuje się przez okres jej trwania i może być zachowany po jej zniesieniu, o ile strony wyrażą zgodny wniosek.
Zgodnie z art. 60 k.r.o. małżonek pozostający w separacji, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, może żądać środków utrzymania od drugiego małżonka, jeśli znajduje się w niedostatku. Obowiązek alimentacyjny wobec małżonka pozostającego w niedostatku jest bezterminowy.
Orzeczenie separacji wyłącza dziedziczenie ustawowe między małżonkami, którzy nie dziedziczą po sobie ani nie mają prawa do zachowku.
Ile może trwać separacja prawna?
Ustawodawca nie wprowadził ograniczenia czasowego dla separacji – może ona trwać zarówno kilka miesięcy, jak i wiele lat. W praktyce często bywa tak, że w trakcie separacji strony z czasem decydują się na powrót do siebie lub na ostateczne zakończenie związku przez jego rozwiązanie.
Od kiedy małżonkowie pozostają w separacji prawnej?
Małżonkowie pozostają w separacji prawnej od momentu uprawomocnienia się orzeczenia sądowego. Należy pamiętać, że separacja faktyczna, czyli życie oddzielnie bez orzeczenia sądowego nie wpływa na sytuację prawną małżonków. W odróżnieniu od separacji faktycznej, separacja prawna zmienia sytuację prawną małżonków, mimo że nadal pozostają oni małżeństwem.
Czy zniesienie separacji jest możliwe?
Zniesienie separacji jest możliwe wyłącznie na mocy orzeczenia sądowego wydanego na zgodne żądanie małżonków. W tym celu małżonkowie zobowiązani są złożyć wspólny wniosek o zniesienie separacji do sądu. Z chwilą zniesienia separacji co do zasady ustają jej skutki.
Zaznaczamy, że powyższy artykuł ma jedynie charakter informacyjny i ogólny, nie stanowi porady prawnej ani opinii prawnej w konkretnej sprawie.
Jeśli potrzebujesz fachowej i kompleksowej pomocy prawnej w sprawie o separację zgłoś się do Kancelarii Adwokackiej TOKLES. Skontaktuj się z nami telefonicznie: +48 782 472 482, za pośrednictwem e-mail: kancelaria@tokles.pl lub umów się na konsultację korzystając z formularza kontaktowego, dostępnego na stronie.
