Podstawa prawna zakazu kontaktów z dzieckiem

Zgodnie z art. 113³ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

„Jeżeli utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza, sąd zakaże ich utrzymywania.”

Z przepisu wynika, że sąd nie tylko może, ale wręcz ma obowiązek zakazać kontaktów, gdy zagrożenie dobra dziecka przybiera charakter poważny. Oznacza to, że nie każda trudność czy konflikt w relacjach rodzinnych uzasadnia zastosowanie tak daleko idącego środka.

 

Kiedy sąd może orzec zakaz kontaktów z dzieckiem?

Zakaz kontaktów z dzieckiem jest środkiem wyjątkowym i stosowanym w sytuacjach szczególnie drastycznych. Przykładowo, może on zostać orzeczony, gdy:

• kontakt z rodzicem zagraża zdrowiu fizycznemu lub psychicznemu dziecka,

• dziecko wykazuje zaburzenia emocjonalne lub znaczną zmianę zachowania w związku z kontaktami z rodzicem (np. wycofanie społeczne, agresja, ucieczki ze szkoły),

• rodzic celowo, umyślnie i z premedytacją podejmuje się nagannych zachowań wobec dziecka (np. stosuje wobec niego przemoc fizyczną lub psychiczną),

• kontakt z rodzicem ma działanie demoralizujące  (np. zachęcanie do zachowań ryzykownych, tolerowanie używek, przestępcze środowisko),

• rodzic utrzymuje relacje z osobami zagrażającymi dziecku (np. osobami uzależnionymi od narkotyków, alkoholu lub członkami zorganizowanych grup przestępczych)

Co istotne, zakaz kontaktów może zostać orzeczony wobec jednego lub obojga rodziców, jeśli zachodzą ku temu odpowiednie przesłanki.

 

 

Dobro dziecka jako nadrzędna wartość

Zasadą prawa rodzinnego jest ochrona dobra dziecka. Zakaz kontaktów nie powinien być postrzegany jako narzędzie walki między rodzicami. Jego celem ochrona dziecka przed krzywdą – fizyczną, emocjonalną czy moralną.

Jak podkreśla orzecznictwo, zerwanie więzi dziecka z rodzicem jest zawsze ostatecznością. Nawet w przypadku ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej, Sąd Najwyższy wskazuje, że osobista styczność z dzieckiem o ile nie zagraża jego dobru, może mieć wartość wychowawczą i emocjonalną.

W każdej sprawie sąd analizuje zarówno uwarunkowania obiektywne, takie jak wiek dziecka, cechy rodzica, dotychczasowe relacje rodzinne, jak i uwarunkowania subiektywne – w tym poziom wrażliwości dziecka, jego poczucie bezpieczeństwa, relacje emocjonalne z rodzicami czy reakcje na kontakt.

Czy zakaz kontaktów jest bezterminowy?

Sąd rodzinny nie określa czasu trwania zakazu kontaktów. Postanowienie może obowiązywać tak długo, jak długo istnieją przesłanki do jego utrzymania.

Zgodnie z art. 113⁵ k.r.o., sąd może zmienić lub uchylić zakaz kontaktów, jeśli wymaga tego dobro dziecka. Aby to osiągnąć, należy wykazać, że ustąpiły przyczyny, które pierwotnie uzasadniały zakaz.

Zakaz kontaktów z dzieckiem a władza rodzicielska

W praktyce wiele osób niesłusznie utożsamia zakaz kontaktów z dzieckiem z pozbawieniem władzy rodzicielskiej. Tymczasem są to dwa odrębne instytucje prawne, pełniące różne funkcje i opierające się na innych podstawach prawnych.

 

Czym jest władza rodzicielska?

Zgodnie z art. 95 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

„Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania dziecka z poszanowaniem jego godności i praw.”

W praktyce oznacza to, że rodzice mają prawo (i obowiązek!) podejmować decyzje w istotnych sprawach dotyczących dziecka – takich jak:

• wybór szkoły, przedszkola, zajęć pozalekcyjnych,

• zgoda na leczenie, badania medyczne,

• decyzje dotyczące miejsca zamieszkania dziecka,

• zarządzanie majątkiem dziecka,

• uczestnictwo w wychowaniu i procesie edukacyjnym dziecka.

Władza rodzicielska przysługuje co do zasady obojgu rodzicom równorzędnie, bez względu na to, czy żyją razem, są po rozwodzie czy pozostają w konflikcie. Może być jednak ograniczona, zawieszona lub pozbawiona – ale tylko na mocy wyroku sądu opiekuńczego.

Zakaz kontaktów to nie to samo co pozbawienie władzy rodzicielskiej

Zakaz kontaktów z dzieckiem oznacza zakaz styczności z dzieckiem – np. spotkań, rozmów telefonicznych, korespondencji, kontaktu przez internet. Nie oznacza to jednak automatycznego zakazu wpływania na decyzje dotyczące dziecka czy braku odpowiedzialności za jego los.

Rodzic objęty zakazem kontaktów może nadal posiadać pełnię władzy rodzicielskiej. Oznacza to, że powinien być informowany o ważnych wydarzeniach w życiu dziecka i może (a nawet powinien) uczestniczyć w podejmowaniu istotnych decyzji dotyczących dziecka – o ile nie wymaga to bezpośredniego kontaktu.

Czy sąd musi pozbawić rodzica władzy rodzicielskiej przy zakazie kontaktów?

Nie. Sąd, orzekając zakaz kontaktów, nie ma obowiązku jednocześnie orzekać o pozbawieniu lub ograniczeniu władzy rodzicielskiej. Jednak w szczególnie poważnych przypadkach, gdy zachowanie rodzica stanowi trwałe zagrożenie dla dobra dziecka, a kontakt z dzieckiem nie tylko jest szkodliwy, ale także rodzic nie interesuje się dzieckiem, nie wypełnia swoich obowiązków, działa rażąco na jego niekorzyść – sąd może z urzędu rozważyć również wszczęcie postępowania o pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Decyzja taka musi być jednak starannie uzasadniona i poprzedzona oceną, czy rzeczywiście dalsze wykonywanie władzy rodzicielskiej jest sprzeczne z dobrem dziecka. Prawo stoi bowiem na stanowisku, że odebranie rodzicowi prawa do współdecydowania o losie dziecka powinno być absolutną ostatecznością.

Zaznaczamy, że powyższy artykuł ma jedynie charakter informacyjny i ogólny, nie stanowi porady prawnej ani opinii prawnej w konkretnej sprawie.

 

Jeśli potrzebujesz fachowej i kompleksowej pomocy prawnej w sprawach rodzinnych zgłoś się do Kancelarii Adwokackiej TOKLES. Skontaktuj się z nami telefonicznie: +48 782 472 482, za pośrednictwem e-mail: kancelaria@tokles.pl lub umów się na konsultację korzystając z formularza kontaktowego, dostępnego na stronie.