W dobie cyfryzacji zawieranie umów przez internet stało się powszechną praktyką. Choć brzmi to nowocześnie, umowy zawierane drogą elektroniczną są z punktu widzenia prawa tak samo wiążące, jak ich papierowe odpowiedniki o ile spełniają konkretne wymogi.

Spis treści:

• Czym jest umowa?
• Forma czynności prawnej a zawarcie umowy przez internet
• Czy jest możliwe zawarcie umowy przez internet bez podpisu?
• Jak zawrzeć umowę przez internet?
• Czy umowa zawarta przez internet jest ważna? 
• Na co jeszcze warto zwrócić uwagę przy zawieraniu umów przez internet?
• Czy można odstąpić od umowy zawartej przez internet?
• Pomoc adwokata przy sporządzaniu i analizie umów

Czym jest umowa?

Umowa jest porozumieniem co najmniej dwóch stron, w którym regulują one swoje prawa i obowiązki. Od umów należy odróżnić jednostronne oświadczenia woli – dla ich skuteczności potrzebne jest ich złożenie przez jeden podmiot. Jako przykład należy wskazać oświadczenie o odrzuceniu spadku.

Polskie prawo przewiduje szereg umów nazwanych, czyli takich, które zostały wprost uregulowane przepisami prawa (np. umowa najmu, umowa sprzedaży, umowa o dzieło, czy umowa zlecenie). Nie jest to jednak katalog zamknięty.

W polskim prawie funkcjonuje zasada swobody umów na mocy której strony posiadają dużą swobodę jeśli chodzi o kształtowanie treści wzajemnych praw i obowiązków. Możliwe jest zatem chociażby łączenie elementów typowych dla różnych umów.

Oświadczenie woli

Z oświadczeniem woli mamy do czynienia, gdy dana osoba komunikuje swoją wolę mając w zamiarze wywołanie określonych skutków prawnych, czyli następstw przewidzianych przepisami prawa. Jako przykład takiego następstwa należy wskazać m.in. powstanie stosunku prawnego, czyli np. zawarcie umowy. Jak już wiadomo, umowa ma charakter co najmniej dwustronny co oznacza, że do jej zawarcia potrzebne jest złożenie zgodnych oświadczeń woli przez wszystkie strony.

Forma czynności prawnej a zawarcie umowy przez internet

W kontekście zawierania umów drogą elektroniczną kluczowe znaczenie ma kwestia zachowania właściwej formy czynności prawnej. Choć zasada swobody umów zapewnia stronom dużą elastyczność to jednak w pewnych sytuacjach ustawodawca wprowadza ograniczenia dotyczące formy zawarcia umowy. Co do zasady umowa może zostać zawarta w dowolnej formie, w tym również ustnie. Niemniej jednak, jeśli przepisy prawne wymagają zachowania określonej formy szczególnej, jej niezachowanie może skutkować sankcją w postaci nieważności czynności prawnej.

Zagadnienie to reguluje art. 73 Kodeksu cywilnego, który stanowi:

§ 1. Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, dokumentową albo elektroniczną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności.
§ 2. Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej inną formę szczególną, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna. Nie dotyczy to jednak wypadków, gdy zachowanie formy szczególnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej.

Kodeks cywilny rozróżnia trzy podstawowe formy czynności prawnych tj. formę pisemną, formę dokumentową, formę elektroniczną.

Dodatkowo, w ust. 2 mowa jest o tzw. „formach kwalifikowanych”, czyli innych formach szczególnych tj. forma aktu notarialnego, forma z datą pewną, forma pisemna z podpisem poświadczonym notarialnie.

Największe ryzyko nieważności czynności prawnej pojawia się w przypadku niedochowania kwalifikowanej formy szczególnej. Przykładem może być umowa sprzedaży nieruchomości sporządzona wyłącznie w formie pisemnej, taka umowa będzie nieważna. Wynika to z treści art. 158 k.c., który stanowi, że umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego.

Czy jest możliwe zawarcie umowy przez internet bez podpisu?

Zawieranie umów w przestrzeni elektronicznej zazwyczaj przyjmuje formę dokumentową bądź elektroniczną. Forma dokumentowa charakteryzuje się mniejszym rygoryzmem formalnym w porównaniu do formy elektronicznej, ponieważ nie wymaga użycia kwalifikowanego podpisu elektronicznego. Do zachowania formy dokumentowej w środowisku internetowym wystarczy np. przesłanie wiadomości e-mail lub wypełnienie formularza udostępnionego na stronie internetowej.

Kluczowym warunkiem skutecznego złożenia oświadczenia w formie dokumentowej jest możliwość jednoznacznego ustalenia tożsamości osoby, która je składa. Jako przykład należy wskazać wysłanie wiadomości z przypisanego do danej osoby adresu e-mail, zawierającej jej imię i nazwisko.

Umowa zawierana przez internet może również przybrać postać formy elektronicznej, która zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego jest równoważna z formą pisemną, o ile zostaną spełnione odpowiednie warunki. Zachowanie formy elektronicznej następuje, gdy:

• oświadczenie woli zostaje złożone przy użyciu środków komunikacji elektronicznej,

• opatrzone zostaje kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

W praktyce oznacza to, że zawarcie umowy w formie elektronicznej może odbywać się poprzez wymianę dokumentów podpisanych przez strony kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Jak zawrzeć umowę przez internet?

Dla formy dokumentowej wystarczająca będzie wymiana wiadomości e-mail, które pozwalają na ustalenie tożsamości osoby składającej oświadczenie woli. Natomiast forma elektroniczna, będąca odpowiednikiem formy pisemnej w świetle prawa, wymaga opatrzenia oświadczenia kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Wówczas dochodzi do skutecznego zawarcia umowy poprzez wymianę odpowiednio podpisanych dokumentów elektronicznych.

Czy umowa zawarta przez internet jest ważna?

Ważność umowy zawartej przez internet zależy od tego, czy zostały spełnione warunki przewidziane przez obowiązujące przepisy prawa. Co do zasady umowa zawarta przez internet nawet bez podpisu będzie ważna, o ile przepisy nie wymagają zachowania formy szczególnej pod rygorem nieważności.

Jako przykład należy wskazać umowę sprzedaży nieruchomości – zgodnie z art. 158 k.c. tego rodzaju umowa musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego. W konsekwencji, ani forma dokumentowa, ani forma elektroniczna nie spełniają tego wymogu. Tym samym sprzedaż nieruchomości za pośrednictwem internetu, bez udziału notariusza, nie będzie skuteczna i prowadzi do nieważności czynności prawnej.

Na co jeszcze warto zwrócić uwagę przy zawieraniu umów przez internet?

Podczas zawierania umów za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej istotne znaczenie mają nie tylko forma i treść oświadczeń woli, ale także moment oraz miejsce zawarcia umowy. Data zawarcia umowy wyznacza chwilę od której pomiędzy stronami powstaje stosunek prawny wraz z przypisanymi mu uprawnieniami i obowiązkami. Z kolei miejsce zawarcia umowy może mieć znaczenie praktyczne, chociażby z punktu widzenia jurysdykcji sądowej czy obowiązków podatkowych.

W przypadku umów zawieranych przez internet za chwilę zawarcia umowy uznaje się moment, w którym osoba składająca ofertę otrzyma od drugiej strony wyraźne przyjęcie oferty. Co do miejsca przyjmuje się, że umowa zawarta przez internet zostaje zawarta w siedzibie osoby składającej ofertę, a więc najczęściej będzie to adres przedsiębiorcy.

Czy można odstąpić od umowy zawartej przez internet?

Możliwość odstąpienia od zawartej umowy uzależniona jest przede wszystkim od treści samej umowy lub przepisów prawa. W przypadku umów zawieranych na odległość (w tym także drogą elektroniczną) konsumentom przysługuje szczególna ochrona. Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, konsument ma prawo odstąpić od umowy zawartej na odległość w terminie 14 dni, bez konieczności wskazywania przyczyny oraz bez ponoszenia dodatkowych kosztów.

Odstępstwo od tej zasady przewidziane jest jedynie w nielicznych przypadkach m.in. gdy przedmiotem umowy jest rzecz wykonana według indywidualnych wymagań konsumenta lub mająca wyraźnie spersonalizowany charakter. W większości sytuacji jednak odstąpienie od umowy zawartej przez internet odbywa się w sposób prosty i nieobarczony nadmiernymi formalnościami.

Pomoc adwokata przy sporządzaniu i analizie umów

Zawarcie umowy niezależnie od jej rodzaju wiąże się z powstaniem praw i obowiązków po obydwu stronach. Aby uniknąć niekorzystnych konsekwencji prawnych warto zadbać o jej prawidłową konstrukcję oraz zgodność z przepisami obowiązującego prawa. Kancelaria Adwokacka TOKLES zapewnia kompleksowe wsparcie w zakresie sporządzania i analizy wszelkiego rodzaju umów.

Jeśli potrzebujesz fachowej i kompleksowej pomocy prawnej w sprawach cywilnych zgłoś się do Kancelarii Adwokackiej TOKLES. Skontaktuj się z nami telefonicznie: +48 782 472 482, za pośrednictwem e-mail: kancelaria@tokles.pl lub umów się na konsultację korzystając z formularza kontaktowego, dostępnego na stronie.