Zawarcie związku małżeńskiego w Polsce najczęściej oznacza powstanie tzw. wspólności majątkowej. Małżonkowie, którzy nie zdecydują się na podpisanie intercyzy (umowy o rozdzielności majątkowej), automatycznie nabywają majątek wspólny. W praktyce oznacza to, że większość rzeczy nabytych po ślubie należy do obojga małżonków. Warto jednak pamiętać, że obok majątku wspólnego istnieje również majątek osobisty każdego z małżonków.

Spis treści:

• Czym jest majątek wspólny małżonków?
• Co należy do majątku osobistego?
• Wynagrodzenie za pracę lub z tytułu działalności zarobkowej
• Kto dziedziczy majątek osobisty małżonka?
• Majątek osobisty a rozwód
• Pomoc adwokata w sprawach majątkowych

Czym jest majątek wspólny małżonków?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, majątek wspólny małżonków powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa, o ile nie została podpisana tzw. intercyza, która wyłącza wspólność ustawową. Umowę taką można zawrzeć zarówno przed ślubem, jak i w trakcie trwania małżeństwa. W przypadku braku intercyzy, z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami automatycznie powstaje ustrój wspólności ustawowej, a w jego ramach tworzy się majątek wspólny.

Do majątku wspólnego wchodzą przede wszystkim:

• przedmioty majątkowe nabyte przez obojga lub jednego z małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej,

• wynagrodzenie za pracę każdego z małżonków,

• dochody z działalności zarobkowej prowadzonej przez każdego z nich (np. działalność gospodarcza),

• dochody z majątku wspólnego, jak i z majątku osobistego,

• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS każdego z małżonków,

• środki zgromadzone na rachunku otwartego funduszu emerytalnego (OFE) lub pracowniczego funduszu emerytalnego (PFE),

• środki zgromadzone na koncie w OIPE.

Warto podkreślić, że katalog składników wchodzących w skład majątku wspólnego nie jest zamknięty – oznacza to, że mogą do niego należeć również inne przedmioty nabyte w trakcie trwania wspólności ustawowej, które nie zostały wyraźnie wyłączone przez przepisy prawa.

Z kolei wszystkie składniki, które nie są objęte wspólnością, należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Dotyczy to m.in. przedmiotów nabytych przed zawarciem małżeństwa, otrzymanych w drodze dziedziczenia lub darowizny (jeśli nie wskazano inaczej), a także innych wyjątków przewidzianych w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Co należy do majątku osobistego?

Majątek osobisty jednego z małżonków to zbiór składników majątkowych, które nie wchodzą w skład majątku wspólnego i pozostają wyłączną własnością tego małżonka. Obejmuje on zarówno rzeczy materialne, jak i prawa majątkowe czy wierzytelności, które zgodnie z przepisami nie podlegają wspólności ustawowej.

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do majątku osobistego zaliczamy m.in.:

• składniki majątkowe nabyte przed rozpoczęciem wspólności ustawowej, czyli przed zawarciem małżeństwa,

• mienie nabyte w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny, o ile darczyńca lub spadkodawca nie postanowił inaczej,

• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej, regulowanej odrębnymi przepisami,

• rzeczy służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,

• prawa niezbywalne, które przysługują wyłącznie określonej osobie,

• świadczenia otrzymane w związku z doznanym uszczerbkiem na zdrowiu lub jako zadośćuczynienie za krzywdę,

• wierzytelności wynikające z wynagrodzenia za pracę bądź inne formy działalności zarobkowej jednego z małżonków,

• nagrody przyznane za indywidualne osiągnięcia małżonka,

• prawa autorskie, prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa przysługujące twórcy,

• rzeczy i prawa nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

Warto podkreślić, że składniki majątku osobistego nie przekształcają się automatycznie w majątek wspólny po zawarciu małżeństwa. Nawet po ślubie pozostają one własnością wyłącznie tego małżonka, który je posiadał lub nabył w sposób przewidziany prawem jako wyłączny.

Wynagrodzenie za pracę lub z tytułu działalności zarobkowej

Wątpliwości może budzić treść art. 33 pkt. 7 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że do majątku osobistego każdego z małżonków należą wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z innej działalności zarobkowej. Może to wydawać się sprzeczne z zasadą, że wynagrodzenie każdego z małżonków stanowi składnik majątku wspólnego. Kluczowe w tym przypadku jest jednak rozróżnienie między roszczeniem o wypłatę wynagrodzenia, a środkami już uzyskanymi – to pierwsze (roszczenie) należy do majątku osobistego. Oznacza to, że jeden z małżonków nie ma prawa domagać się od pracodawcy drugiego wypłaty należnego jej wynagrodzenia.

Do majątku osobistego wliczają się również przedmioty nabyte w związku z nagrodami za indywidualne osiągnięcia jednego z małżonków, a także prawa autorskie i pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa przysługujące twórcom.

Na uwagę zasługuje także punkt 10 artykułu 33, który odnosi się do sytuacji, w której określony składnik majątku został nabyty w zamian za inny, stanowiący własność osobistą. Zgodnie z przepisem, jeżeli dany przedmiot został zakupiony ze środków pochodzących z majątku osobistego, również będzie do tego majątku należał, chyba że ustawa przewiduje inaczej. 

Rozróżnienie między majątkiem osobistym a majątkiem wspólnym nie zawsze jest jednoznaczne i często budzi pytania. Warto więc szczególnie po zawarciu małżeństwa, dokładnie przeanalizować swoją sytuację majątkową oraz upewnić się, jakie prawa nam przysługują i jak można je zabezpieczyć.

Kto dziedziczy majątek osobisty małżonka?

W kontekście dziedziczenia majątku osobistego kluczowe znaczenie ma to, czy spadkodawca pozostawił po sobie testament. W przypadku jego braku, zastosowanie znajdują przepisy o dziedziczeniu ustawowym. Zgodnie z obowiązującym prawem, w pierwszej kolejności do spadku powoływany jest małżonek zmarłego oraz jego zstępni, czyli dzieci.

W takiej sytuacji małżonek i dzieci dziedziczą w równych częściach, przy czym udział przypadający małżonkowi nie może być mniejszy niż jedna czwarta całego spadku. Jeżeli natomiast zmarły nie pozostawił potomstwa, wówczas spadek dzielony jest między małżonka a rodziców zmarłego. W przypadku, gdy rodzice nie żyją, małżonek może dziedziczyć wspólnie z rodzeństwem zmarłego lub zstępnymi rodzeństwa

Majątek osobisty a rozwód

Podział majątku nie obejmuje majątku osobistego małżonka.

Pomoc adwokata w sprawach majątkowych

Sprawy dotyczące majątku wspólnego i osobistego małżonków często bywają skomplikowane, zwłaszcza gdy w grę wchodzi rozwód, separacja lub spór o konkretny składnik majątku. W takich sytuacjach warto skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata, który nie tylko pomoże prawidłowo zakwalifikować dany składnik majątku, ale również przygotuje strategię skutecznego dochodzenia roszczeń.

Jeśli potrzebujesz fachowej i kompleksowej pomocy prawnej w sprawach cywilnych zgłoś się do Kancelarii Adwokackiej TOKLES. Skontaktuj się z nami telefonicznie: +48 782 472 482, za pośrednictwem e-mail: kancelaria@tokles.pl lub umów się na konsultację korzystając z formularza kontaktowego, dostępnego na stronie.